Ích mẫu

Ích mẫu hay còn gọi là sung úy, làm ngài, chói đèn có tên khoa học là Leonurus japonicas là loại cây thân thảo, có hoa, mọc hoang ở khắp nơi. Đây là một vị thuốc có tác dụng lợi liệu, can nhiệt, giảm đau, hoạt huyết, điều kinh.
Mô tả
Thân cây mọc thẳng, cao từ 30-120cm. Hoa mọc thành các vòng hoa và không có cuống, ra hoa trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 9. Quả thuôn dài, dạng ba cạnh, có màu hơi nâu. Khi một nửa số hoa trên thân cây bắt đầu nở, người ta đem thu hái phần cây trên mặt đất, rồi sấy hoặc phơi khô tạo nên ích mẫu thảo. Còn khi hoa trên cây sắp tàn, thu hái lấy quả đem phơi hoặc sấy khô thì gọi là sung úy tử.

Tác dụng dược lý
Theo Đông y, ích mẫu thảo có vị cay, đắng, tính hơi hàn. Vì vậy, y học cổ truyền Trung Quốc dùng ích mẫu làm thuốc chữa các bệnh thuộc tâm, can và bàng quang. Ngoài ra, cỏ ích mẫu còn được dùng để chữa các bệnh về phụ sản như rối loạn kinh nguyệt, vô kinh, ít kinh, đau bụng sau sinh; chữa sưng và đau do chấn thương ngoài.
Hạt cây ích mẫu được dùng trong thuốc phụ khoa, giúp cho dạ con mau co lại, co tử cung hay làm thuốc lợi tiểu. Có thể dùng thân lá, hạt giã hoặc sắc lấy nước đắp/ rửa để chữa bệnh sưng vú, lở ngứa, chốc đầu…
Đối tượng sử dụng
-Dùng cho phụ nữ sau khi sinh, dong huyết, ứ trệ huyết.
-Dùng cho phụ nữ mắc chứng kinh nguyệt không đều.
Một số bài thuốc thường dùng
-Giúp hoạt huyết điều kinh: 20g ích mẫu thảo + 12g đương quy + 12g xích thược + 6g mộc hương đem nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm thành viên hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12g và uống với nước đun sôi vẫn còn ấm.
-Giúp lợi niệu, tiêu sưng: 30g ích mẫu thảo + 20g rễ cỏ tranh + 20g phục linh + 20g xa tiền tử + 12g bạch truật + 12g tang bạch bì đem sắc lấy nước uống.
-Giúp trừ ứ, giảm đau: dùng toàn bộ cây ích mẫu đem sắc thành cao. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 3 thìa canh và chiêu với rượu hâm nóng. Bài thuốc này dùng để trị huyết hôi sau khi sinh không ra hết, bụng dưới đau nhói.
-Chữa mắt mờ kéo màng: Sung úy tử + câu kỳ tử + trạch tả + tích xác + thanh tương tử + sinh địa + xa tiền tử + mạch môn + hoàng liên, mỗi vị lấy một lượng bằng nhau đem nghiền thành bột mịn, trộn với mật làm hoàn.
Chú ý
Không dùng cho người huyết hư, huyết không bị ứ đọng, đồng tử giãn và phụ nữ đang mang thai.